Ophef Roald Dahl: Woke gekte of dollartekens?

Na de dood van Dahl in 1990  krijgen zijn weduwe en kinderen alle rechten op zijn werk.
Zij richten de Roald Dahl Story Company (RDSC) op die het beheer uitvoert. Het doel van deze stichting:

“The Roald Dahl Story Company protects and grows the cultural value of The Roald Dahl stories with its unique breadth of characters and worlds.”

Interessant is dat ze hier niet spreken over boeken maar over verhalen. Verhalen zijn niet voorbehouden aan boeken. Die kun je op een heleboel verschillende manieren vertellen. Precies wat RDSC ook voor ogen heeft getuige deze quote (2016)  van Luke Kelly, kleinzoon van Dahl en jarenlang directeur van de Roald Dahl Story Company.

“We are really transferring from being a literary estate to being more of a story company, and that is a bit of a scary thing for some people. That doesn’t mean that we’re not still going to think about the books as our guiding light. It just means that we’re also thinking: ‘How do we get these amazing words and stories into kids’ bedrooms, and into their minds and imaginations, in many ways?’”  

Het antwoord op deze laatste  vraag?
Netflix.

2.  Overname Roald Dahl Story Company door Netflix.

In 2018 gaat de RDSC een samenwerking aan met Netflix. De streamingsdienst krijgt de rechten om animaties te maken over 16 boeken van Roald Dahl. Voor de RDSC de ideale mogelijkheid om hun missie te verwezenlijken. Een missie die weduwe Felicity Dahl  zo omschrijft:

“Our mission, which is purposefully lofty, is for as many children as possible around the world to experience the unique magic and positive message of Roald Dahl’s stories,”

En ja, dan zal je toch drastisch moeten gaan sleutelen aan zijn oorspronkelijke verhalen.
Want zelfs iconische boeken hebben een houdbaarheidsdatum en verliezen steeds meer hun aantrekkingskracht en relevantie voor nieuwe generaties.

En dat laatste wil Netflix koste wat het kost wil voorkomen. Het ziet in de verhalen van Dahl de ideale mogelijkheid om gezinnen aan zich te binden en zo de concurrentie met Disney+ aan te gaan. Netflix is er dus alles aan gelegen om de verhalen van Dahl levend te houden,
Het begint met de productie van twee animatieseries over Charlie en de Choladefabriek en een spin-off over de Oempa-Loempa’s. Bovendien ziet Netflix mogelijkheden om via het werk van Dahl nieuwe markten te betreden zoals de theaterwereld, de game-industrie en de pretparkindustrie.

Om die ambitie te verwezenlijken neemt Netflix in 2021 de Roald Dahl Story Company over en verkrijgt daarmee in één keer alle rechten op de verhalen en personages van Dahl (m.u.v. de boeken, die blijven bij uitgeverij Penguin). Bij het bekendmaken van de deal maakt  Netflix SEO  Ted Sarandos duidelijk welke koers Netflix wil gaan varen.

“As we bring these timeless tales to more audiences in new formats, we’re committed to maintaining their unique spirit and their universal themes of surprise and kindness, while also sprinkling some fresh magic into the mix.”

4.Een groot publiek voor Netflix – Noodzaak voor nieuwe formats.

Een groot publiek. Dat is wat netflix nu nodig heeft. Een zo groot mogelijk publiek dat naar de films en tv-series wil kijken. Naar het theater en pretparken gaat. Dat  games en merchandise koopt.

En daar zit een probleem. Want hoe verschillend er ook over het werk van Dahl gedacht wordt. Dat het vol zit met onvriendelijke karakters, teksten die beledigend kunnen zijn en stereotype beelden daar zijn de meeste mensen het wel over eens. En juist dat wordt door velen gezien als kenmerkend voor zijn schrijfstijl en oeuvre. Als het handelsmerk dat zijn boeken uniek maakt.

En juist dat is op meerdere manieren een probleem voor Netflix.
– Voor steeds meer mensen is zijn werk niet meer aantrekkelijk.
Te oudbollig en kwetsend, niet meer van deze tijd en dus laten ze de boeken links liggen.
– Succesvolle films maken over boeken die zoveel onaardige, lelijke karakters  en
onvriendelijk verhaallijnen is moeilijk.
– Denk eens aan de merchandise van karakters die je moet zien te verkopen.
Voor lieve vriendelijke en mooie poppen en knuffels is in een kinderbed
ongetwijfeld meer plaats dan voor griezelige lelijke en eng uitziende personages.
– Maar misschien nog wel het grootste probleem voor Netflix zijn de criteria waarop     (amerikaanse) instanties producties beoordelen en geschiktheid voor doelgroepen bepalen.        En we weten allemaal dat die zijn niet zo dol op beledigende teksten en stereotype           denkbeelden. Zeker niet bij producties die door het hele gezin bekeken moeten worden.

Allemaal risico’s voor Netflix die grote financiele gevolgen kunnen hebben.

5.Sensitivity Readers – een discutabele opdracht

In Engeland en Amerika zijn `gevoeligheidslezers` al langere tijd een bekend fenomeen. Het zijn proeflezers die, voordat een boek uitkomt, op verzoek van een auteur of uitgeverij het manuscript lezen en hen attenderen op mogelijke witte vlekken die onbedoeld gevoeligheden kunnen oproepen bij leden van gemarginaliseerde groepen.
Sensitivityreaders behoren meestal zelf tot één van deze groepen en kunnen op basis van hun eigen ervaringen schrijvers adviseren over de weergave van karakters, onbedoelde stereotype beelden of gevoeligheden waar een schrijver zich niet bewust van is.
Op basis van deze adviezen kan een auteur besluiten om het elementen in het verhaal op een andere manier vorm te geven.

The Roald Dahl Story Company (waarvan Netflix de eigenaar is) en Puffin uitgeverij vragen Creative Minds om advies. Hoe kan iedereen plezier beleven aan deze boeken?
Waarom is dit discutabel?

1). Advies  over oude boeken
Advies wordt ingewonnen over boeken die al een halve eeuw oud zijn. Dat is uitzonderlijk.
Zo staat op de website van het ingehuurde  Inclusive Minds te lezen:

“We encourage book creators (usually publishers and sometimes authors and illustrators) to ask to connect with the network at the earliest possible stage of a book’s development,…….. Occasionally publishers approach us to consult Inclusion Ambassadors when looking to reprint older titles. Whilst this is not the main focus for the Ambassadors (and we believe better authenticity is achieved through input at development stages),………”

2) Het gaat om bedoelde effecten.
We kunnen veel van Dahl zeggen, maar niet dat hij woorden als lelijk en dik onbedoeld gebruikt heeft. Integendeel. De onaardige, kwaadaardige karakters en  stereotype beelden en kwetsende teksten zijn een kernelement van zijn werk.

3) Een advies is geen verplichting.
Een sensitivityreader adviseert. De uitgeverij of auteur bepaalt wat daarvan wordt overgenomen. Puffin uitgeverij en Roald Dahl Story Company/ Netflix  houden zich angstvallig stil en geven niet duidelijk aan dat zij uiteindelijk besloten hebben welke aanpassingen worden doorgevoerd. En in de publieke opinie blijft het beeld hangen dat sensitivity readers het werk hebben aangepast.

Op hen richt zich de woede. Zij zijn de boosdoeners. Het bevestigt mensen in hun beeld dat inclusie en diversiteit betekent dat alles wat herkenbaar is verdwijnt of in een kwaad daglicht wordt gesteld. En zo zal de weerstand tegen alles dat met diversiteit en inclusie te maken heeft alleen maar toenemen. En dat is slecht nieuws voor iedereen die baat heeft bij een evenwichtige representatie van mensen in kinderboeken (en dat hebben we uiteindelijk allemaal)

Het motief achter de vraag..”How can these books be enjoyed by all today”

Wat ik denk?
Dat sensitivity readers op oneigenlijke gronden zijn ingezet om  de commerciële belangen van RDSC en Netflix veilig te stellen. De concrete vraag mag dan geweest zijn “How can these books be enjoyed by all today”. Het motief achter deze vraag  lijkt mij te zijn

How can Netflix productions about Dahl’s Stories by enjoyed by all today

En wat denk jij?
Zou het magie zijn, als de Roald Dahl producties van Netflix, waaraan al jaren wordt gewerkt, straks op wonderbaarlijke wijze overeen blijkt te komen de aanpassingen die nu gemaakt  zijn in de boeken……?

• Linda is de drijvende kracht achter Met Nina. Afgestudeerd als cultureel antropoloog & moeder van 2 meiden van 10 & 13 jaar. Maakt werk van gelijke kansen door ouders, leerkrachten en anderen te inspireren de speelomgeving van kinderen een stukje inclusiever te maken.